Pierwsze osobniki kleszczy stają się aktywne już na przełomie lutego i marca. Kleszcz może mieć wielkość główki od szpilki, ale po najedzeniu się zwiększa swój rozmiar wielokrotnie.
Ten niepozorny intruz czeka na żywiciela na krzewach, w trawie, w miejscach wilgotnych. Jego ukąszenie choć bezbolesne, może wiązać się z ryzykiem zakażenia chorobami odkleszczowymi.
Nieleczona borelioza może prowadzić do wielu groźnych powikłań
Borelioza, inaczej choroba z Lyme, to choroba bakteryjna. Niewielki odsetek kleszczy jest nosicielami i nie każdy kontakt z zakażonym kleszczem powoduje zachorowanie, ale jeśli borelioza się rozwinie, może prowadzić do poważnych powikłań. Borelioza może rozwijać się w ciągu miesięcy, a nawet lat. Bezwzględnie trzeba ją leczyć. Dlatego już pierwsze objawy wymagają antybiotykoterapii.
Czy można zaszczepić się przeciw boreliozie?
Borelioza to bakteryjna choroba przenoszona przez kleszcze. Przebycie boreliozy nie daje odporności na ponowne zakażenie. Dotychczas nie opracowano skutecznej i bezpiecznej dla ludzi szczepionki przeciw boreliozie. Jednak obecnie w Stanach Zjednoczonych trwają badania kliniczne nowo opracowanej szczepionki. Nie jest ona jeszcze dopuszczona do powszechnego użytku.
Obserwujemy wzrost liczby zachorowań na choroby odkleszczowe
W 2023 r. ponad 104 tys. osób zachorowało na choroby odkleszczowe, wśród których 99% stanowiła borelioza. W najnowszym raporcie Narodowego Funduszu Zdrowia dotyczącym chorób odkleszczowych widać również wyraźną sezonowość zachorowań.
Najwięcej pacjentów zgłasza się do lekarza pierwszego kontaktu z chorobą odkleszczową w miesiącach wakacyjnych, tj. od czerwca do sierpnia, kiedy spędzamy więcej czasu wśród zieleni.
Badaj siebie, nie kleszcza
Badanie kleszcza pozwala jedynie określić, czy jest on nosicielem krętków Borrelia. Dodatni wynik nie potwierdza przeniesienia krętków do organizmu ludzkiego. Nie można zatem na podstawie badania kleszcza potwierdzić, że doszło do zarażenia u człowieka.
— Takie badanie, zgodnie z przepisami, nie może być uznane za badanie diagnostyczne. Co więcej, nie jest także rekomendowane przez gremia naukowców oraz specjalistów w dziedzinie chorób zakaźnych – informuje Monika Pintal-Ślimak, prezes Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych.
Kleszcza wkłutego w skórę, należy usunąć jak najszybciej
* Jeżeli zobaczyłeś kleszcza wkłutego w skórę – usuń go jak najszybciej. Im dłużej kleszcz ma kontakt z krwią człowieka, tym większe jest ryzyko zakażenia.
* Znaczący wzrost ryzyka zakażenia bakterią przenoszoną przez kleszcze pojawia się po 36 godzinach od momentu wkłucia.
* W aptekach są dostępne narzędzia do bezpiecznego i skutecznego, samodzielnego usuwania kleszczy. Wszystkie pozwalają na uchwycenie kleszcza bliżej skóry i wyciągnięcie go.
* Po usunięciu kleszcza należy zastosować czynności higieniczne tj. umycie i zdezynfekowanie skóry np. wodą utlenioną.
— Pacjenci zgłaszają się zarówno z kleszczem wbitym w skórę – w celu jego usunięcia, także po samodzielnym usunięciu kleszcza w celu oceny, czy został usunięty w całości oraz w przypadku zmian skórnych, które pojawiły się w związku z ukąszeniem przez kleszcza. Najczęściej, jako następstwo ukąszenia przez kleszcza, występuje ograniczony obrzęk i naciek zapalny w miejscu ukąszenia, który ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni. Może towarzyszyć mu niewielki świąd – mówi dr Honorata Błaszczyk lekarka z łódzkiej poradni POZ, członek Zarządu Głównego Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce.
Zaczerwienienie, które pojawia się kilka dni po ukąszeniu i nie znika, tylko w miarę upływu czasu powiększa się, przybierając kształt pierścienia lub owalnej plamy otaczającej miejsce ukłucia przez kleszcza to prawdopodobnie rumień wędrujący – charakterystyczny objaw boreliozy. W razie wystąpienia rumienia wędrującego lub innych niepokojących objawów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, aby zdążył obejrzeć zmianę skórną, zanim zmieni się jej wygląd lub zniknie. Dobrze jest robić zdjęcia zmianie.
Gdzie usunąć kleszcza?
Jeśli ukąsi nas kleszcz kluczowy jest czas. Jeśli nie potrafimy, np. ze względu na umiejscowienie lub wiek osoby ukąszonej, samodzielnie usunąć kleszcza, możemy zgłosić się do przychodni podstawowej opieki zdrowotnej lub ambulatorium nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej.
Przychodnia lub ambulatorium podstawowej opieki zdrowotnej nie powinno odsyłać pacjentów wymagających usunięcia kleszcza do SOR – tu priorytetem jest udzielenie pomocy pacjentom po urazach lub w stanie zagrożenia życia. W przypadku nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej lekarz zawsze może skonsultować się z lekarzem izby przyjęć lub SOR, gdyż świadczenia są udzielane przeważnie w tej samej lokalizacji.
Jeśli kleszcz jest trudny do usunięcia i lekarz uzna, że stan po ukąszeniu wymaga interwencji chirurga, powinien wystawić skierowanie do poradni chirurgicznej z dopiskiem „pilne”, tak aby ułatwić pacjentowi uzyskanie pomocy specjalisty.
Poradnik NFZ o kleszczach
Narodowy Fundusz Zdrowia w najnowszym Poradniku Pacjenta podpowiada, jak rozpoznać zakażenie, kiedy udać się po pomoc do lekarza oraz co zrobić kiedy kleszcz pozostanie w skórze.
Poradnik pacjenta to kompleksowy materiał informacyjny o systemie ochrony zdrowia i profilaktyce. Wszystkie poradniki dostępne są na stronie https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/poradnik-pacjenta/.
* Łódzki Oddział Wojewódzki NFZ